تالار گفتمان

پاسخ به: کلام حق (متن و تفسیر آیه به آیه قرآن کریم)
نویسنده: مجنون یکشنبه، ۲۳ مرداد ۱۳۹۰ (۱۸:۲۱)
سوره مائده آیه 67 ------------------------------------------ آيه يَأَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِى الْقَوْمَ الْكَفِرِينَ‏ -------------------------------------------- ترجمه اى پيامبر! آنچه را از سوى پروردگارت به تو نازل شده است (در مورد ولايت و جانشينى حضرت على) اعلام كن واگر چنين نكنى، رسالت الهى را نرسانده‏اى و (بدان كه) خداوند تو را از (شرّ) مردم (و كسانى كه تحمّل شنيدن اين پيام مهم را ندارند) حفظ مى‏كند. همانا خداوند گروه كافران را هدايت نمى‏كند. --------------------------------------------- نکته ها اين آيه به دلايلى كه خواهد آمد مربوط به جانشينى حضرت على‏عليه السلام و نصب او به ولايت در غدير خم به هنگام برگشت پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله از سفر حج در سال دهم هجرى است. جالب اينكه اين آيه در ميان دو آيه‏اى قرار گرفته كه مربوط به اقامه كتاب آسمانى است و شايد اشاره به اين باشد كه ميان رهبر معصوم و اقامه‏ى كتاب آسمانى، پيوند محكمى برقرار است. آرى، امام است كه مى‏تواند كتاب آسمانى را به پا دارد و اين كتاب خداست كه مى‏تواند امام واقعى را معرّفى كند. همه‏ى مفسّران شيعه به اتكاى روايات اهل بيت عليهم السلام و نيز بعضى از مفسّران اهل‏سنت به عنوان يكى از مصاديق، آيه را مربوط به نصب حضرت على‏عليه السلام در غدير خم به ولايت و امامت دانسته‏اند. [144] جالب آنكه صاحب تفسير المنار از مسند احمد و ترمذى و نسائى و ابن ماجه، حديثِ «مَن كنتُ مولاه فعلىّ مولاه» را با سند صحيح و موثّق بيان كرده است و سپس با دو جمله به خيال خود در آن تشكيك نموده است: اوّل اينكه مراد از ولايت، دوستى است. (غافل از آنكه دوستى نياز به بيعت گرفتن و تبريك گفتن و آن همه تشريفات در غدير خم نداشت) دوّم آنكه اگر حضرت على‏عليه السلام امام و رهبر بعد از رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله بود، چرا فرياد نزد و ماجراى نصب خود را در غدير نگفت؟! (غافل از آنكه در سراسر نهج‏البلاغه و كلمات حضرت على‏عليه السلام ناله‏ها و فريادها مطرح است، ولى صاحب المنار گويا آن ناله‏ها و فريادها را نشنيده است. [145] در تمام قرآن تنها در اين آيه است كه پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله نسبت به كتمان پيام، تهديد شده كه اگر نگويى، تمام آنچه را كه در 23 سال رسالت گفته‏اى هدر مى‏رود. پس بايد ديد چه پيام مهمى است كه اين گونه بيان مى‏شود؟ پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله به حضرت على‏عليه السلام فرمود: «لو لم‏ابلغ ما اُمرت به من ولايتك لحبط عملى» اگر آنچه درباره ولايت تو است به مردم نرسانم تمام اعمال من محو مى‏شود. [146] در اين آيه چند نكته است كه جهت‏گيرى محتوايى آن را روشن مى‏كند: 1- سوره مائده، در اواخر عمر شريف پيامبر نازل شده است. 2- در اين آيه، بجاى «يا أيّها النّبى»، تعبير «يا أيّها الرّسول» آمده است، كه نشانه‏ى يك رسالت مهم است. 3- به جاى فرمان «أبلغ»، فرمان «بَلّغ» آمده كه نشانه‏ى ابلاغ قطعى ورسمى ومهم است. 4- پيامبر نسبت به نرساندن يك پيام مهم تهديد شده كه اگر نگويد، همه‏ى زحماتش به هدر مى‏رود. 5 - رسول خداصلى الله عليه وآله از عواقب كارى هراس دارد كه خداوند او را دلدارى مى‏دهد كه ما تو را از شر مردم نگه مى‏داريم. 6- پيامبر، از جان خود نمى‏ترسد. زيرا در روزگار تنهايى كه با بت‏ها مبارزه مى‏كرد و در جنگ‏ها كه با مشركين درگيرى نظامى داشت، از خطرها نمى‏ترسيد. (در حالى كه سنگباران مى‏شد، و يارانش شكنجه مى‏شدند، حالا در اواخر عمر و در ميان اين همه يار بترسد؟!) 7- در آيه، پيامى است كه به لحاظ اهميّت، با همه پيام‏هاى دوران نبوّت و رسالت، برابر است كه اگر اين پيام به مردم نرسد، گويا همه‏ى پيام‏ها محو مى‏شود. 8 - محتواى پيام، بايد مسأله‏اى اساسى باشد، وگرنه در مسائل جزئى و فردى، اين همه تهديد و دلدارى لازم نيست. 9- پيام آيه، مربوط به توحيد و نبوّت و معاد نيست، چون اين اصول، در روزهاى اوّل بعثت در مكّه بيان شده و نيازى به اين همه سفارش در اواخر عمر آن حضرت ندارد. 10- پيام آيه، مربوط به نماز، روزه، حج، زكات، خمس وجهاد هم نيست، چون اينها در طول 23 سال دعوت پيامبر بيان شده و مردم نيز به آن عمل كرده‏اند و هراسى در كار نبوده است. پس، محتواى اين پيام مهم كه در اواخر عمر شريف پيامبرصلى الله عليه وآله نازل شده چيست؟ روايات بسيارى از شيعه و سنّى، ما را از تحيّر نجات داده و راه را نشان مى‏دهد. روايات مى‏گويد: آيه مربوط به هجدهم ذيحجه سال دهم‏هجرى در سفر حجةالوداع پيامبر اسلام است، كه آن حضرت در بازگشت به سوى مدينه، در مكانى به نام «غدير خم» به امر الهى فرمان توقّف داد و همه در اين منطقه جمع شدند. مكانى كه هم آب و درخت داشت و در گرماى حجاز، كارساز بود و هم محلّ جداشدن كاروان‏هاى زائران مكّه بود و اهل يمن، عراق، شام، مدينه و حبشه از هم جدا مى‏شدند. در آنجا، پيامبر خدا در ميان انبوه ياران، بر فراز منبرى از جهاز شتران قرار گرفت و خطبه‏اى طولانى خواند. ابتداى خطبه، توحيد، نبوّت و معاد بود كه تازگى نداشت. سخن تازه از آنجا بود كه پيامبر، خبر از رحلت خود داد و نظر مسلمانان را نسبت به خود جويا شد. همه نسبت به كرامت و عظمت و خدمت و رسالت او در حد اعلا اقرار كردند. وقتى مطمئن شد كه صدايش به همه‏ى مردم، در چهار طرف مى‏رسد، پيام مهم خود را نسبت به آينده بيان كرد. و فرمود: «من كنت مولاه فعلىّ مولاه» هر كه من مولاى اويم، اين علىّ مولاى اوست و بدين وسيله جانشينى حضرت على‏عليه السلام را براى پس از خود به صراحت اعلام داشت. امّا پس از وفاتش، وقتى حضرت زهراعليها السلام به در خانه‏هاى مردم مى‏رفت و مى‏گفت: مگر نبوديد و نشنيديد كه رسول خدا در غدير خم چه فرمود؟ مى‏گفتند: ما در غدير خم، در فاصله دورى بوديم و صداى پيامبر را نمى‏شنيديم!! اللّه اكبر از كتمان، از ترس، از بى‏وفايى و از دروغ گفتن به دختر پيامبر خدا. آرى، مردم با دو شاهد، حقّ خود را مى‏گيرند، ولى حضرت على عليه السلام با وجود ده‏ها هزار شاهد، نتوانست حقّ خود را بگيرد. امان از حبّ دنيا، حسادت و كينه‏هاى بدر و خيبر و حنين كه نسبت به حضرت علىّ عليه السلام در دل داشتند. امام باقرعليه السلام فرمودند: «بُنى الاسلام على خمس على الصلاة و الزّكاة و الصوم و الحج و الولاية و لم يناد بشى‏ء كما نودى بالولاية فاخذ النّاس باربع و تركوا هذه»، اسلام بر پنج چيز استوار است: بر نماز، زكات، روزه، زكات و ولايت اهل‏بيت و چيزى به اندازه‏ى ولايت مورد توجّه نبود، امّا مردم چهارتاى آن را پذيرفتند و ولايت را ترك كردند! [147] امام رضاعليه السلام فرمود: بعد از نزول اين آيه كه خداوند ضامن حفظ رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله شد، «واللَّه يعصمك من النّاس» پيامبر هر نوع تقيّه را از خود دور كرد. [148] ______________________________ 144) تفاسير كبير فخررازى و المنار. 145) اين سطرها را در شب شهادت حضرت على‏عليه السلام، نيمه شب 21 ماه رمضان 1380 نوشتم. 146) تفسير نورالثقلين وامالى صدوق،ص‏400. 147) كافى، ج‏2، ص‏18. 148) تفسير نورالثقلين و عيون اخبارالرضا، ج‏2، ص‏130. ------------------------------------------------ پيام ها 1- نوع خطاب، بايد با نوع هدف، هماهنگ باشد. چون هدف، رسالت و پيام رسانى است، خطاب هم «يا أيّها الرّسول» است. 2- انتخاب رهبر اسلامى (امام معصوم) بايد از سوى خداوند باشد. «بلّغ ما انزل اليك من ربّك» 3- گاهى ابلاغ پيام الهى بايد در حضور مردم و مراسم عمومى و با بيعت گرفتن باشد، ابلاغ ولايت با سخن كافى نيست، بلكه بايد با عمل باشد. «و ان لم‏تفعل» به جاى «ان لم تبلغ» 4- احكام و پيام‏هاى الهى، همه در يك سطح نيست. گاهى كتمان يك حقيقت، با كتمان تمام حقايق برابر است. «و ان لم تفعل فما بلّغتَ رسالته» 5 - اگر رهبرى صحيح نباشد، مكتب نابود و امّت گمراه مى‏شود. «فمابلّغتَ رسالته» 6- ركن اصلى اسلام، امامت و حكومت است. «وان لم‏تفعل فما بلّغتَ رسالته» 7- انكار ولايت، نوعى كفر است. «انّ اللّه لايهدى القوم الكافرين» 8 - عنصر زمان و مكان، دو اصل مهم در تبليغ است. (با توجّه به اينكه اين آيه در هجدهم ذى‏الحجّه و در محل جدا شدن كاروان‏هاى حج نازل شد)