تالار گفتمان

جويبر و ذلفا
نویسنده: مجنون جمعه، ۶ اسفند ۱۳۸۹ (۱:۳۶)
جويبر و ذلفا - چقدر خوب بود زن مى‏گرفتى و خانواده تشكيل مى‏دادى و به اين زندگى‏ انفرادى خاتمه مى‏دادى، تا هم حاجت تو به زن برآورده شود و هم آن زن در كار دنيا و آخرت كمك تو باشد. - يا رسول اللّٰه! نه مال دارم و نه جمال، نه حسب دارم و نه نسب، چه كسى به من‏ زن مى‏دهد؟ و كدام زن رغبت مى‏كند كه همسر مردى فقير و كوتاه قد و سياهپوست و بدشكل مانند من بشود؟ ! . - اى جوبير! خداوند به وسيلهء اسلام ارزش افراد و اشخاص را عوض كرد. بسيارى از اشخاص در دورهء جاهليت محترم بودند و اسلام آنها را پايين آورد. بسيارى از اشخاص در جاهليت خوار و بى‏مقدار بودند و اسلام قدر و منزلت آنها را بالا برد. خداوند به وسيلهء اسلام نخوتهاى جاهليت و افتخار به نسب و فاميل را منسوخ كرد. اكنون همهء مردم از سفيد و سياه، قرشى و غيرقرشى، عربى و عجمى در يك درجه‏اند، هيچ كس بر ديگرى برترى ندارد مرگ به وسيلهء تقوا و طاعت. من در ميان مسلمانان فقط كسى را از تو بالاتر مى‏دانم كه تقوا و عملش از تو بهتر باشد. اكنون به آنچه دستور مى‏دهم عمل كن. اينها كلماتى بود كه در يكى از روزها كه رسول اكرم به ملاقات «اصحاب صُفّه» آمده بود، ميان او و جويبر رد و بدل شد. جويبر از اهل يمامه بود. در همان جا بود كه شهرت و آوازهء اسلام و ظهور پيغمبر خاتم را شنيد. او هرچند تنگدست و سياه و كوتاه قد بود، اما باهوش و حق طلب و بااراده بود. بعد از شنيدن آوازهء اسلام، يكسره به مدينه آمد تا از نزديك جريان را ببيند. طولى نكشيد كه اسلام آورد و در سلك مسلمانان درآمد، اما چون نه پولى‏ داشت و نه منزلى و نه آشنايى، موقتا به دستور رسول اكرم در مسجد به سر مى‏برد. تدريجا در ميان كسان ديگرى كه مسلمان مى‏شدند و در مدينه مى‏ماندند، افرادى‏ ديگر هم يافت شدند كه آنها نيز مانند جويبر فقير و تنگدست بودند و به دستور پيغمبر در مسجد به سر مى‏بردند. تا آنكه به پيغمبر وحى شد مسجد جاى سكونت‏ نيست، اينها بايد در خارج مسجد منزل كنند. رسول خدا نقطه‏اى در خارج از مسجد در نظر گرفت و سايبانى در آنجا ساخت و آن عده را به زير آن سايبان منتقل كرد. آنجا را «صفّه» مى‏ناميدند و ساكنين آنجا كه هم فقير بدودن و هم غريب، «اصحاب‏ صفّه» خوانده مى‏شدند. رسول خدا و اصحاب به احوال و زندگى آنها رسيدگى‏ مى‏كردند. يك روز رسول خدا به سراغ اين دسته آمده بود. در آن ميان چشمش به جويبر افتاد، به فكر رفت كه جويبر را از اين وضع خارج كند و به زندگى او سر و سامانى‏ بدهد. اما چيزى كه هرگز به خاطر جويبر نمى‏گذشت- با اطلاعى كه از وضع خودش‏ داشت- اين بود كه روزى صاحب زن و خانه و سر و سامان بشود. اين بود كه تا رسول خدا به او پيشنهاد ازدواج كرد، با تعجب جواب داد: مگر ممكن است كسى به‏ زناشويى با من تن بدهد؟ ! ولى رسول خدا زود او را از اشتباه خودش خارج ساخت‏ و تغيير وضع اجتماعى را- كه در اثر اسلام پيدا شده بود- به او گوشزد فرمود. رسول خدا پس از آنكه جويبر را از اشتباه بيرون آورد و او را به زندگى مطمئن و اميدوار ساخت، دستور داد يكسره به خانهء زيادبن لبيد انصارى برود و دختر «ذلفا» را براى خود خواستگارى كند. زيادبن لبيد از ثروتمندان و محترمين اهل مدينه بود. افراد قبيلهء وى احترام‏ زيادى برايش قائل بودند. هنگامى كه جويبر وارد خانهء زياد شد، گروهى از بستگان‏ و افراد قبيلهء لبيد در آنجا جمع بودند. جويبر پس از نشستن مكثى كرد و سپس سر را بلند كرد و به زياد گفت: «من از طرف پيغمبر پيامى براى تو دارم، محرمانه بگويم يا علنى؟ » . - پيام پيغمبر براى من افتخار است، البته علنى بگو. - پيغمبر مرا فرستاده كه دخترت ذلفا را براى خودم خواستگارى كنم. - پيغمبر خودش اين موضوع را به تو فرمود؟ ! ! . - من كه از پيش خود حرفى نمى‏زنم، همه مرا مى‏شناسند، اهل دروغ نيستم. - عجيب است! رسم ما نيست دختر خود را جز به هم شأنهاى خود از قبيلهء خودمان بدهيم. تو برو، من خودم به حضور پيغمبر خواهم آمد و در اين موضوع با خود ايشان مذاكره خواهم كرد. جويبر از جا حركت كرد و از خانه بيرون رفت، اما همان‏طور كه مى‏رفت با خودش مى‏گفت: «به خدا قسم آنچه قرآن تعليم داده است و آن چيزى كه نبوت‏ محمد براى آن است غير اين چيزى است كه زياد مى‏گويد. » . هركس نزديك بود، اين سخنان را كه جويبر با خود زير لب زمزمه مى‏كرد مى‏شنيد. ذلفا دختر زيباى لبيد كه به جمال و زيبايى معروف بود، سخنان جويبر را شنيد، آمد پيش پدر تا از ماجرا آگاه شود. - بابا! اين مرد كه همين الآن از خانه بيرون رفت با خودش چه زمزمه مى‏كرد و مقصودش چه بود؟ . - اين مرد به خواستگارى تو آمده بود و ادعا مى‏كرد پيغمبر او را فرستاده است. - نكند واقعا پيغمبر او را فرستاده باشد و رد كردن تو او را تمرد امر پيغمبر محسوب گردد؟ ! . - به عقيدهء تو من چه كنم؟ . - به عقيدهء من زود او را قبل از آنكه به حضور پيغمبر برسد به خانه برگردان، و خودت برو به حضور پيغمبر و تحقيق كن قضيه چه بوده است. زياد جويبر را با احترام به خانه برگردانيد و خودش به حضور پيغمبر شتافت. همينكه آن حضرت را ديد عرض كرد: «يا رسول اللّٰه! جويبر به خانهء ما آمد و همچو پيغامى از طرف شما آورد، مى‏خواهم عرض كنم رسم و عادت جارى ما اين است كه دختران خود را فقط به‏ هم شأنهاى خودمان از اهل قبيله كه همه انصار و ياران شما هستند بدهيم. » - اى زياد! جويبر مؤمن است. آن شأنيتها كه تو گمان مى‏كنى امروز از ميان رفته‏ است. مرد مؤمن هم شأن زن مؤمنه است. زياد به خانه برگشت و يكسره به سراغ دخترش ذلفا رفت و ماجرا را نقل كرد. - به عقيدهء من پيشنهاد رسول خدا را رد نكن. مطلب مربوط به من است. جويبر هرچه هست من بايد راضى باشم. چون رسول خدا به اين امر راضى است من هم‏ راضى هستم. زياد ذلفا را به عقد جويبر درآورد. مهر او را از مال خودش تعيين كرد. جهاز خوبى براى عروس تهيه ديد. از جويبر پرسيدند: «آيا خانه‏اى در نظر گرفته‏اى كه عروس را به آن خانه ببرى؟ . - من چيزى كه فكر نمى‏كردم اين بود كه روزى داران زن و زندگى بشوم. پيغمبر ناگهان آمد و به من چنين و چنان گفت و مرا به خانهء زياد فرستاد. زياد از مال خود خانه و اثاث كامل فراهم كرد، به علاوه دو جامهء مناسب براى‏ داماد آماده كرد. عروس را با آرايش و عطر و زيور كامل به آن خانه منتقل كردند. شب تاريك شد. جويبر نمى‏دانست خانه‏اى كه براى او درنظر گرفته شده‏ كجاست. جويبر به آن خانه و حجله راهنمايى شد. همينكه چشمش به آن خانه و آنهمه لوازم و عروس آنچنان زيبا افتاد، گذشته به يادش آمد. با خود انديشيد كه من‏ مردى فقير و غريب وارد اين شهر شدم. هيچ چيز نداشتم، نه مال و نه جمال و نه‏ نسب و نه فاميل. خداوند به وسيلهء اسلام اينهمه نعمت برايم فراهم كرد. اين اسلام‏ است كه اينچنين تحولى در مردم به وجود آورده كه فكرش را هم نمى‏شد كرد. من‏ چقدر بايد خدا را شكر كنم. همان وقت حالت رضايت و شكرگزارى به درگاه ايزد متعال در وى پيدا شد، به‏ گوشه‏اى از اطاق رفت و به تلاوت قرآن و عبادت پرداخت. يك وقت به خود آمد كه‏ نداى اذان صبح به گوشش رسيد. آن روز را شكرانه نيت روزه كرد. وقتى كه زنان به‏ سراغ ذلفا رفتند وى را بكر و دست نخورده يافتند. معلوم شد جويبر اصلا به نزديك‏ ذلفا نيامده است. قضيه را از زياد پنهان نگاه داشتند. دو شبانه روز ديگر به همين منوال گذشت. جويبر روزها روزه مى‏گرفت و شبها به‏ عبادت و تلاوت مى‏پرداخت. كم كم اين فكر براى خانواده ث عروس پيدا شد كه شايد جويبر ناتوانى جنسى دارد و احتياج به زن در او نيست. ناچار مطلب را با خود زياد در ميان گذاشتند. زياد قضيه را به اطلاع پيغمبر اكرم رسانيد. پيغمبر اكرم جويبر را طلبيد و به او فرمود: «مگر در تو ميل به زن وجود ندارد؟ ! » . از قضا اين ميل در من شديد است. - پس چرا تاكنون نزد عروس نرفته‏اى؟ . - يا رسول اللّٰه! وقتى كه وارد آن خانه شدم و خود را در ميان آنهمه نعمت ديدم، در انديشه فرو رفتم كه خداوند به اين بندهء ناقابل چقدر عنايت فرموده! حالت شكر و عبادت در من پيدا شد. لازم دانستم قبل از هر چيزى خداى خود را شكرانه‏ عبادت كنم. از امشب نزد همسرم خواهم رفت. رسول خدا عين جريان را به اطلاع زيادبن لبيد رسانيد. جويبر و ذلفا با هم‏ عروسى كردند و با هم به خوشى به سر مى‏بردند. جهادى پيش آمد. جويبر با همان‏ نشاطى كه مخصوص مردان باايمان است زير پرچم اسلام در آن جهاد شركت كرد و شهيد شد. بعد از شهادت جويبر هيچ زنى به اندازهء ذلفا خواستگار نداشت و براى‏ هيچ زنى به اندازهء ذلفا حاضر نبودند پول خرج كنند. 1 ________________________________________ 1 . كافى، ج 5/ص 34