تالار گفتمان

پاسخ به: کلام حق (متن و تفسیر آیه به آیه قرآن کریم)
نویسنده: مجنون یکشنبه، ۶ شهریور ۱۳۹۰ (۱۸:۱۳)
سوره انفال آیه 72 ------------------------------------------- آيه إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَهَدُواْ بِأَمْوَ لِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُواْ أُوْلَئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَآءُ بَعْضٍ وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمْ يُهَاجِرُواْ مَا لَكُم مِّن وَلَيَتِهِم مِّن شَىْ‏ءٍ حَتَّى‏ يُهَاجِرُواْ وَإِنِ اسْتَنصَرُوكُمْ فِى الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ إِلَّا عَلَى‏ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُم مِّيثَقٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بِصِيرٌ --------------------------------------------- ترجمه همانا كسانى كه ايمان آورده و هجرت كردند و با اموال و جان‏هايشان در راه خدا جهاد كردند، و آنان كه (مجاهدان و مهاجران را) پناه داده و يارى كردند، آنان دوستدار و حامى و هم‏پيمان يكديگرند. امّا كسانى كه ايمان آورده، ولى هجرت نكردند، حقّ هيچ‏گونه دوستى و حمايت از آنان را نداريد، تا آنكه هجرت كنند. و اگر (مؤمنانِ تحت فشار، براى حفظ دينشان) از شما يارى طلب كردند، بر شماست كه ياريشان كنيد، مگر در برابر قومى كه ميان شما و آنان پيمان (ترك مخاصمه) است، و خداوند به آنچه انجام مى‏دهيد بيناست. -------------------------------------------- نکته ها در سال سيزدهم بعثت و پس از گذشت ده سال از دعوت علنى پيامبر به اسلام، هنوز مشركان مكّه دست از اذيّت و آزار پيامبر و مسلمانان برنداشته بودند، و روز به روز بر شدّت آن مى‏افزودند تا اينكه تصميم گرفتند با توطئه‏اى حساب شده و اقدامى دسته‏جمعى، پيامبر را به قتل برسانند و اسلام را ريشه‏كن نمايند. با اطلاع پيامبر صلى الله عليه وآله از آن توطئه و جانفشانى على عليه السلام، شبانه مقدّمات هجرت فراهم شد و آن حضرت در اوّل ماه ربيع‏الاوّل ابتدا به غار ثور رفتند و به مدّت سه روز در آنجا به گونه‏اى معجزه‏آسا مخفى شدند و در اين مدّت تنها حضرت على عليه السلام براى آن حضرت غذا تهيه كرده و اخبار بيرون را در اختيار آن جناب قرار مى‏دادند. سرانجام پيامبر با توصيه به حضرت على مبنى بر اعلان مهاجرت مسلمانان به يثرب و همراه آوردن اهل‏بيت آن حضرت، خود راهى يثرب شدند، و پس از طى مسافتى حدود چهارصد كيلومتر، روز دوازدهم ربيع‏الاوّل به محلّه‏ى قبا رسيدند و بقيّه‏ى مهاجرين نيز به آنان ملحق شدند. مردم يثرب، از مهاجران استقبال شايانى به عمل آوردند وآنها را با آغوش باز پذيرفتند و يثرب را به «مدينةالنبىّ» و «مدينة الرّسول»، تغيير نام دادند. آنگاه پيامبر براى پيشگيرى و دورى از تفرقه، ميان مهاجران و انصار كه حدود سيصد نفر بودند، دو به دو عقد اخوّت و برادرى جارى كردند و مسجد قبا را پايه‏گذارى كردند. [568] مهاجرين، كسانى هستند كه در مكّه به پيامبر صلى الله عليه وآله ايمان آوردند و چون در آنجا تحت فشار بودند، خانه وكاشانه‏ى خود را رها كرده به همراه پيامبر به مدينه هجرت كردند و انصار، مسلمانان مدينه هستند كه پيامبر اسلام و مهاجرين را استقبال نموده و آنان را در بين خود جاى داده و يارى نمودند. در اين آيه، محورهايى همچون: پيوند مهاجرين و انصار، ضرورت هجرت، بى‏اعتنايى به مرفّهان گريزان از هجرت، تعهّد متقابل ميان مهاجران و انصار، و نجات مسلمانان دربند، در صورت عدم ضرر به پيمان‏هاى قبلى، مطرح شده است. معموماً ملّت‏ها، مهم‏ترين و بزرگ‏ترين حادثه‏اى را كه در حيات اجتماعى، علمى و مذهبى آنان رخ داده و آن را نقطه‏ى عطفى در سرگذشت ملّى خود مى‏دانند، مبدأ تاريخ خود قرار داده‏اند، مثلا ميلاد حضرت مسيح عليه السلام نزد مسيحيان و يا عام الفيل (سالى كه سپاه ابرهه به مكّه حمله كرد و نابود شد) نزد اعراب، مبدأ سال قرار گرفت. از آنجايى كه دين اسلام كامل‏ترين شريعت آسمانى است و در عين حال از اديان ديگر مستقل است، لذا مسلمانان ميلاد حضرت مسيح را مبناى سال خود قرار ندادند، همچنين عام‏الفيل گرچه سال تولّد پيامبر نيز بود، و يا حتّى روز بعثت پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله ، مبناى سال قرار نگرفت، امّا با هجرت پيامبر به مدينه كه حكومتى مستقل در آنجا پايه‏گذارى شد و مسلمانان توانستند در نقطه‏اى آزادانه فعاليّت كنند، پيامبر شخصاً تاريخ هجرى را بنا گذاردند. [569] چنانكه مى‏توان از عبارت «مِن اوّل يوم»، در آيه‏ى «لمسجد اُسس على التّقوى من اوّل يوم احقّ ان تقوم فيه» [570] كه در مورد ساختن مسجد قبا مى‏باشد نيز پايه‏گذارى سال هجرى را استفاده نمود، زيرا اوّلين اقدام پيامبر در هجرت به مدينه ساختن مسجد قبا مى‏باشد. [571] آرى اگر هجرت نبود، چه بسا اسلام در همان نقطه محدود و نابود مى‏شد. بيشتر بلاهاى ما از غرق شدن در رفاه و ترك هجرت‏هاى سازنده سرچشمه مى‏گيرد. اگر همه‏ى مغزها ومتخصّصان و كارشناسان مسلمانى كه در كشورهاى غربى به سر مى‏برند، به كشور خود هجرت كنند، هم ضربه به دشمن است وهم تقويت اسلام وكشورهاى اسلامى. هجرت، اختصاص به پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله ندارد، بلكه هجرت از محيط شرك، كفر و گناه، براى حفظ دين و ايمان و يا براى برگشت از نافرمانى خداوند لازم است، چنانكه خداوند در پاسخ كسانى كه عذر آلودگى خود و ارتكاب به گناه را محيط ناسالم مى‏دانستند و مى‏گفتند: «كنّا مستضعفين فى الارض»، مى‏فرمايد: زمين خداوند كه پهناور بود، چرا به مكانى ديگر هجرت نكرديد؟ «قالوا الم تكن ارض اللّه واسعة» [572] البتّه با توجّه به عبارت «مستضعفين»، معلوم مى‏شود كه اگر توانايى امر به معروف و نهى از منكر باشد، بايد به اين مهم اقدام نمود و جامعه را ترك نكرد و آن را مورد اصلاح قرار داد. امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: هنگامى كه در محل و سرزمينى كه در آن زندگى مى‏كنى نافرمانى و معصيت خدا مى‏كنند، از آنجا به جايى ديگر هجرت كن. «اذا عصى اللّه فى ارض انت فيها فاخرج منها الى غيرها» [573] چنانكه هجرت براى آموختن علم و دانش و هجرت براى بيان آموخته‏هاى خود به ديگران نيز لازم است. «فلولانفر من كلّ فرقة منهم طائفة ليتفقّهوا فى الدّين و لينذروا قومهم اذا رجعوا اليهم» [574] در صدر اسلام دو هجرت رخ داده است: يكى در سال پنجم بعثت، هجرت گروهى از مسلمانان به سرزمين حبشه و ديگرى در سال سيزدهم بعثت، هجرت از مكّه به مدينه. ______________________________ 568) تفسير نمونه، سيره ابن هشام و فروغ ابديّت، ج‏1، ص‏417 تا 450 569) فروغ ابديّت، ج‏1، ص‏435 570) انفال، 108 571) الصحيح من سيرة النّبى، علاّمه جعفر مرتضى، ج‏3، ص‏40 572) نساء، 43 573) بحار، ج‏19، ص‏35 574) توبه، 122 ------------------------------------------- پيام ها 1- اسلام، ايمان و عقيده، بدون تلاش و مجاهدت كافى نيست. مسلمانان صدر اسلام، يا مهاجر بودند يا پناه‏دهنده مهاجران، يا جهادگر و يا حامى مجاهدان. «انّ الّذين آمنوا و هاجروا و جاهدوا باموالهم و انفسهم... والّذين آووا و نصروا» (شرايط متفاوت براى هر كسى تكليف خاصّى مى‏آورد، براى يكى هجرت و براى ديگرى پناه‏دادن به مهاجران.) 2- رابطه‏ى ولايى، مخصوص كسانى است كه اهل هجرت، جهاد و كمك به ديگران باشند. «اولئك بعضهم اولياء بعض» 3- خداوند ميان مهاجرين و انصار حقّ ولايت مقرّر كرده است. «والّذين آووا و نصروا اولئك بعضهم اولياء بعض» 4- هجرت به سوى جامعه‏ى اسلامى، شرط ولايت است و كسى كه هجرت نكند، ولايت ندارد. «لم يهاجروا مالكم من ولايتهم...» 5 - در جامعه‏ى اسلامى بايد ميان مجاهدان ومهاجران با مرفّهان هجرت گريز، فرق باشد. «آمنوا ولم يهاجروا» 6- كسى كه هجرت نكند، نه او را يارى كنيد و نه از او يارى بخواهيد. (كلمه‏ى «ولايتهم» را دو گونه مى‏توان معنا كرد: يكى «ولايت و حمايت شما از آنان» و ديگرى «كمك و حمايت آنان از شما») 7- هجرت، گاهى از جهاد مهم‏تر است. «حتّى يهاجروا» و نفرمود: «حتّى يجاهدوا» 8 - بايد از متخلّفان پيشين كه خواهان پيوستن به مسلمانان هستند، با آغوش باز استقبال كرد. «حتّى يهاجروا» (آرى، همين‏كه تاركان هجرت، هجرت كردند، شما آنان را حمايت كنيد) 9- اگر مسلمانانِ ديگر مناطق، تحت فشار كفر قرار گرفتند، نسبت به استمدادشان نبايد بى‏تفاوت بود. «ان استنصروكم فى الدّين فعليكم النصر» 10- در روابط با ديگران بايد اهمّ و مهم در نظر گرفته شود. مادامى كه كفّار به پيمان‏هاى خود با مسلمانان پايبند هستند، نمى‏توان براى حمايت مسلمانانِ تحت سلطه‏ى آنان اقدامى كرد. «الاّ على قوم بينكم و بينهم ميثاق»