تالار گفتمان

پاسخ به: کلام حق (متن و تفسیر آیه به آیه قرآن کریم)
نویسنده: مجنون جمعه، ۲۰ آبان ۱۳۹۰ (۲:۱۳)
سوره یوسف آیه 55 ----------------------------------------------- آيه قَالَ اجْعَلْنِى عَلَى‏ خَزَآئِنِ الْأَرْضِ إِنِّى حَفِيظٌ عَلِيمٌ‏ ------------------------------------------------ ترجمه (يوسف) گفت: مرا بر خزانه‏هاى اين سرزمين (مصر) بگمار، زيرا كه من نگهبانى دانا هستم. ----------------------------------------------- نکته ها سؤال: چرا يوسف پيشنهاد اعطاى مسئوليّت براى خود را مطرح كرد؟ يا به تعبير ديگر؛ چرا يوسف طلب رياست كرد؟ پاسخ: او از خواب پادشاه مصر، احساس خطر و ضرر براى مردم كرد و خود را براى جلوگيرى از پيش‏آمدهاى ناگوار اقتصادى، لايق مى‏دانست، پس براى جلوگيرى از ضرر، آمادگى خود را براى قبول چنين مسئوليّتى اعلام كرد. سؤال: چرا يوسف از خود تعريف و تمجيد كرد، مگر نه اين است كه قرآن مى‏فرمايد: «فلا تزكّوا انفسكم»(86) خود را نستاييد؟ پاسخ: ستايش يوسف، ذكر قابليّت‏هاو توانايى‏هاى خود، براى انجام مسئوليّت بود، كه مى‏توانست جلو آثار سوء قحطى و خشكسالى را بگيرد، نه به خاطر تفاخر و سوء استفاده. سؤال: چرا يوسف با حكومت كافر همكارى كرد؟ مگر قرآن از آن نهى نكرده است. «و لا تركنوا الى الّذين ظلموا...»(87) پاسخ: يوسف، براى حمايت از ظالم اين مسئوليّت را نپذيرفت، بلكه به منظور نجات مردم از فشار دوران قحط سالى، به اين كار اقدام نمود. يوسف هرگز حتّى يك كلمه تملّق هم نگفت. رجال سياسى، معمولاً به هنگام خطر مردم را رها كرده و فرار مى‏كنند، ولى يوسف بايد مردم را حفظ كند. بگذريم از اينكه اگر نمى‏توان رژيم ظالمى را سرنگون كرد و تغيير داد، بايد به مقدارى كه امكان دارد از انحراف و ظلم جلوگيرى كرد و بخشى از امور را بدست گرفت و فعاليّت نمود.(88) در تفسيرنمونه آمده است: مراعات «قانون اهم و مهم» از نظر عقل و شرع يك اصل است. شركت در نظام حكومتى شرك، جائز نيست ولى نجات يك ملّتى از قحطى مهم‏تر است. به همين دليل، يوسف‏عليه السلام مسئوليّت سياسى نپذيرفت، تا مبادا كمك به ظالم شود، مسئوليّت نظامى نپذيرفت، تا مبادا خون به ناحقّى ريخته شود. فقط مسئوليّت اقتصادى آن هم براى نجات مردم را برعهده گرفت.(89) امام رضاعليه السلام فرمود: هنگامى كه ضرورت ايجاب كرد كه يوسف سرپرستى خزائن مصر را بپذيرد، خود پيشنهاد داد.(90) على‏بن يقطين نيز به سفارش امام كاظم‏عليه السلام در دستگاه بنى‏عباس وزير بود. وجود اينگونه مردان خدا مى‏تواند پناهگاه مظلومان باشد. امام صادق‏عليه السلام فرمود: «كفّارة عمل السلطان، قضاء حوائج الاخوان» كفاره‏ى كار حكومتى، بر آوردن نيازمندى برادران دينى است.(91) از امام رضاعليه السلام پرسيدند: شما چرا ولايتعهدى مأمون را پذيرفته‏ايد؟ در جواب فرمود: يوسف كه پيامبر بود در دستگاه مشرك رفت، من كه وصىّ پيامبرم، در دستگاه شخصى كه اظهار مسلمانى مى‏كند رفته‏ام بگذريم كه پذيرفتن من اجبارى است، در حالى كه يوسف عليه السلام با اختيار وبه خاطر اهميّت موضوع، آن مسئوليّت را پذيرفت.(92) هنگامى كه يوسف مقام ومنزلت پيدا كرد، تقاضاى ديدار والدين نكرد، بلكه تقاضاى مسئوليّت خزانه‏دارى نمود، زيرا ديدار جنبه‏ى عاطفى داشت و نجات مردم از قحطى، رسالت اجتماعى او بود. امام صادق‏عليه السلام خطاب به گروهى كه اظهار زهد كرده و مردم را دعوت مى‏كردند كه همانند آنان زندگى را بر خود سخت بگيرند... فرمود: شما در باره‏ى يوسفِ پيامبر، چگونه فكر مى‏كنيد كه به پادشاه مصر گفت: «اجعلنى على خزائن الارض» و كار يوسف به آنجا رسيد كه همه‏ى كشور و اطراف آن تا يمن را در اختيار گرفت... در عين حال نيافتيم كسى را كه اين كار را بر او عيب گرفته باشد.(93) در روايتى از امام رضاعليه السلام آمده است: يوسف‏عليه السلام در هفت سال اوّل، گندم‏ها را جمع‏آورى و ذخيره مى‏كرد و در هفت سال دوم كه قحطى شروع شد، آنها را به تدريج و با دقّت در اختيار مردم، براى مصارف روزمره زندگى‏شان قرار مى‏داد و با دقت و امانتدارى، كشور مصر را از بدبختى نجات داد. يوسف در هفت سال دوره‏ى قحطى، هرگز با شكم سير زندگى نكرد، تا مبادا گرسنگان را فراموش كند.(94) در تفسير مجمع‏البيان و الميزان از نوع عملكرد يوسف‏عليه السلام اينگونه ياد مى‏شود: وقتى قحط سالى شروع شد؛ حضرت يوسف در سال اوّل، گندم را با طلا و نقره، در سال دوم، گندم را در مقابل جواهر و زيورآلات، در سال سوم، گندم را با چهارپايان، در سال چهارم، گندم را در مقابل برده‏ها، در سال پنجم، گندم را با خانه‏ها، در سال ششم، گندم را با مزارع و در سال هفتم، گندم را با برده گرفتن خود مردم معامله نمود. وقتى سال هفتم به پايان رسيد، به پادشاه مصر گفت: همه‏ى مردم و سرمايه‏هايشان در اختيار من است، ولى خدا را شاهد مى‏گيرم و تو نيز گواه باش، كه همه‏ى مردم را آزاد و همه‏ى اموال آنان را برمى‏گردانم و كاخ و تخت و خاتم (مهر وانگشتر) ترا نيز پس مى‏دهم. حكومت براى من وسيله‏ى نجات مردم بود، نه چيز ديگر، تو با آنان به عدالت رفتار كن. پادشاه با شنيدن اين سخنان، چنان خود را در برابر عظمت معنوى يوسف كوچك و حقير يافت كه يكباره زبان به ذكر گشود و گفت: «أشهد أن لااله‏الااللَّه و أنّك رسوله» من هم ايمان آوردم، ولى تو بايد حاكم باشى. «انّك اليوم لدينا مكين أمين» در انتخاب و گزينش افراد، به معيارهاى قرآنى توجّه كنيم. علاوه بر «حفيظ و عليم» بودن، معيارهاى ديگرى در قرآن ذكر شده است، از آن جمله: 1. ايمان. «افمن كان مؤمناً كمن كان فاسقاً لايستوون»(95) 2. سابقه. «والسابقون السابقون . اولئك المقربون»(96) 3. هجرت. «والذين آمنوا و لم يهاجروا ما لكم من ولايتهم من شى‏ء»(97) 4. توان جسمى و علمى. «و زاده بسطة فى‏العلم و الجسم»(98) 5. اصالت خانوادگى. «ماكان ابوك امرء سوء»(99) 6. جهاد و مبارزه. «فضل اللَّه المجاهدين على‏القاعدين اجراً عظيما»(100) _______________________________ 86) نجم، 32. 87) هود، 113. 88) تفسير فى‏ظلال‏القرآن. 89) تفسير تبيان. 90) تفسير نورالثقلين. 91) وسائل‏الشيعه، ج 12، ص 139. 92) وسائل‏الشيعه، ج 12، ص 146. 93) تفسير نورالثقلين. 94) تفسير مجمع البيان. 95) سجده، 18. 96) واقعه، 10-11. 97) انفال، 72. 98) بقره، 247. 99) مريم، 28. 100) نساء، 95. ---------------------------------------------- پيام ها 1- هر جا لازم باشد، بايد داوطلب مسئوليّت‏هاى حسّاس شد. «قال اجعلنى...» 2- نبوّت، از حكومت و سياست جدا نيست، همچنان كه ديانت، از سياست جدا نيست. «اجعلنى على خزائن الارض» 3- در به كارگيرى افراد لايق، علاقه شخصى او در نظر گرفته شود. «اجعلنى على خزائن الارض...»* 4- ابتدا احراز شايستگى، سپس درخواست مسئوليّت. «استخلصه... اجعلنى...»* 5 - وقتى در كارى مهارت داريد، اعتماد به نفس داشته باشيد و خود را عرضه كنيد. «اجعلنى على خزائن الارض»* 6- در هر موقعيّتى كه فرد قرار دارد بايد به نظرات افراد پايين‏تر و مشاوران امين توجّه داشته باشد. (عزيز مصر به پيشنهاد يوسف كه گفت: «اجعلنى على خزائن الارض»، توجّه كرد و آن را پذيرفت.)* 7- تابعيّت منطقه‏اى، اصل نيست. يوسف مصرى نبود، ولى در حكومت مصر وارد شده و مسئوليّت گرفت. (ملّى‏گرايى، ممنوع) «اجعلنى على خزائن الارض» 8 - به هنگام ضرورت، بيان لياقت و شايستگى خود، منافاتى با توكلّ و زهد و اخلاص ندارد. «انّى حفيظ عليم» 9- از مجموعه دو وصفى كه پادشاه از يوسف‏عليه السلام بيان كرد؛ «مكين ، امين» و دو صفتى كه يوسف براى خود بيان نمود؛ «حفيظ ، عليم» اوصاف كارگزاران شايسته به دست مى‏آيد: قدرت، امانت، پاسدارى و تخصص. 10- در برنامه‏ريزى ونظارت بر مصرف، بايد سهم نسل آينده حفظ و مراعات شود. «حفيظ عليم»