تالار گفتمان

پاسخ به: کلام حق (متن و تفسیر آیه به آیه قرآن کریم)
نویسنده: مجنون یکشنبه، ۶ آذر ۱۳۹۰ (۳:۱۵)
سوره رعد آیه 28 --------------------------------------------- آيه الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قَلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ‏ ---------------------------------------------- ترجمه (هدايت شدگان) كسانى هستند كه ايمان آورده و دلهايشان به ياد خدا آرام مى‏گيرد. بدانيد كه تنها با ياد خدا دلها آرام مى‏گيرد. ------------------------------------------------- نکته ها ياد خدا تنها به ذكر زبانى نيست، اگر چه يكى از مصاديق روشن ياد خداست، زيرا آنچه مهم است ياد خدا بودن در تمام حالات خصوصاً در وقت گناه است. ياد خداوند بركات بسيار دارد، از جمله: الف: ياد نعمت‏هاى او، عامل شكر اوست. ب: ياد قدرت او، سبب توكّل بر اوست. ج: ياد الطاف او، مايه محبّت اوست. د: ياد قهر و خشم او، عامل خوف از اوست. ه: ياد عظمت و بزرگى او، سبب خشيت در مقابل اوست. و: ياد علم او به پنهان و آشكار، مايه حيا و پاكدامنى ماست. ز: ياد عفو و كرم او، مايه اميد و توبه است. ح: ياد عدل او، عامل تقوا و پرهيزكارى است. انسان، بى‏نهايت طلب است و كمال مطلق مى‏خواهد، ولى چون هر چيزى غير از خداوند محدود است و وجود عارضى دارد، دل را آرام نمى‏گرداند. در مقابل كسانى‏كه با ياد خدا آرامش مى‏يابند، عده‏اى هم به متاع قليل دنيا راضى مى‏شوند. «رضوا بالحياة الدنيا واطمأنوا بها» نماز، ذكر الهى ومايه آرامش است. «و اقم الصّلاة لذكرى»(150)، «الا بذكر اللَّه تطمئن» ممكن است معناى «الا بذكر اللَّه تطمئن القلوب» اين باشد كه به واسطه ذكر و يادى كه خدا از شما مى‏كند، دلهايتان آرام مى‏گيرد، يعنى اگر بدانيم خداوند ما را ياد مى‏كند و ما در محضر او هستيم، دلهايمان آرامش مى‏يابد. چنانكه حضرت نوح عليه السلام به واسطه كلام الهى «اصنع الفلك باعيننا»(151) آرام گرفت و امام حسين‏عليه السلام به هنگام شهادت على اصغرش با عبارت «هيّن علىّ انّه بعين اللَّه» اين آرامش را ابراز فرمود و يا در دعاى عرفه آمده است: «يا ذاكر الذاكرين» سؤال: اگرچه در اين آيه آمده است كه دلها، و به ويژه دل مؤمن، با ياد خدا آرام مى‏گيرد، امّا در آيات ديگرى مى‏خوانيم هرگاه مؤمن خدا را ياد كند، دلش به لرزه مى‏افتد. «انما المؤمنون الّذين اذا ذكر اللَّه وجلت قلوبهم»(152) آيا اين لرزش و آرامش مى‏توانند در يكجا جمع شوند؟ راه توجيه آن چيست؟ پاسخ: براى تصوّر وجود اين همزمان آرامش و لرزش در يك فرد، توجّه به اين مثال‏ها راهگشا مى‏باشد: الف: گاهى انسان بخاطر وجود همه مقدمات، اطمينان و آرامش دارد، امّا در عين حال از نتيجه هم نگران و بيمناك است. مثل جراح متخصصى كه به علم و كار خود مطمئن است، ولى باز در هنگام عمل شخصيّت مهمى دلهره دارد. ب: فرزندان، هم به وجود والدين، احساس آرامش مى‏كنند و هم از آنها حساب مى‏برند و مى‏ترسند. ج: گاهى انسان از آنجا كه مى‏داند فلان ناگوارى براى آزمايش و رشد و ترفيع مقام اوست، خرسند و آرام است، امّا اينكه آيا در انجام وظيفه موفق خواهد شد يا خير، او را نگران مى‏كند و به لرزه مى‏اندازد. د: انسان‏هاى مؤمن وقتى در تلاوت قرآن به آيات عذاب، دوزخ و قهر الهى مى‏رسند، لرزش بر اندام آنها مستولى مى‏شود، امّا هنگامى كه آيات رحمت و رضوان و بهشت خداوند را قرائت مى‏كنند، آرامشى شيرين، قلوب آنها را فرا مى‏گيرد و آنها را دلگرم مى‏سازد. امام سجادعليه السلام در دعاى ابوحمزه مى‏فرمايد: «اذا ذكرت ذنوبى فزعت و اذا رأيت كرمك طمعت»، يعنى هرگاه گناهان خود و عدل و قهر تو را به ياد مى‏آورم، ناله مى‏زنم، امّا وقتى به ياد لطف و عفو تو مى‏افتم اميدوار مى‏شوم. صاحب الميزان براى اين جمله، از قرآن شاهد مى‏آورد؛ «تقشعر منه جلود الّذين يخشون ربّهم ثم تلين جلودهم و قلوبهم الى ذكر اللَّه»(153) يعنى در آغاز انسان دلهره دارد، ولى كم‏كم به آرامش مى‏رسد. كسى‏كه از ياد خدا غافل است، آرامش ندارد و زندگى بدون آرامش زندگى نكبت بارى است. «من اعرض عن ذكرى فانّ له معيشة ضنكا»(154) عامل آرامش و دلگرمى‏ دستيابى به اطمينان و آرامش مى‏تواند عوامل گوناگونى داشته باشد، ولى در رأس آنها آگاهى و علم جلوه ويژه‏اى دارد؛ - كسى‏كه مى‏داند ذرّه‏ى مثقالى از كارش حساب دارد، «مثقال ذرة خيراً يره»(155) نسبت به تلاش و فعّاليّتش دلگرم است. - كسى‏كه مى‏داند بر اساس لطف و رحمت الهى آفريده شده، «الاّ من رحم ربّك و لذلك خلقهم»(156) اميدوار است. - كسى‏كه مى‏داند خداوند در كمين ستمگران است، «انّ ربّك لبالمرصاد»(157) آرامش دارد. - كسى‏كه مى‏داند خداوند حكيم و عليم است وهيچ موجودى را بيهوده خلق نكرده است «عليم حكيم» خوش‏بين است. - كسى‏كه مى‏داند راهش روشن و آينده‏اش بهتر از گذشته است، «والاخرة خير وابقى»(158) قلبش مطمئن است. - كسى‏كه مى‏داند امام و رهبرش انسانى كامل، انتخاب شده از جانب خداوند و معصوم از هر لغزش و خطاست، «انى جاعلك للنّاس اماما»(159) آرام است. كسى‏كه مى‏داند كارِ نيك او از ده تا هفتصد بلكه تا بى‏نهايت برابر پاداش دارد، ولى كار زشت او يك لغزش بحساب مى‏آيد دلخوش است. «مثل الّذين ينفقون اموالهم فى سبيل اللَّه كمثل حبة انبتت سبع سنابل فى كلّ سنبلة مأئة حبة»(160) - كسى‏كه مى‏داند خداوند نيكوكاران را دوست دارد، «ان اللَّه يحب المحسنين»(161) به كار نيكش دلگرم مى‏شود. - كسى‏كه مى‏داند كار خيرش آشكار و كار شرّش پنهان مى‏ماند، «يا من اظهر الجميل و ستر القبيح» شاد است. عوامل اضطراب و نگرانى‏ يكى از شايع‏ترين بيمارى‏هاى قرن حاضر، اضطراب و افسردگى است. براى اين بيمارى كه داراى علائمى همچون انزواطلبى، در خود فرورفتن، خودكم‏بينى و بيهوده انگارى است، دلايل بسيارى را ذكر كرده‏اند، از جمله: - شخص افسرده از اينكه همه چيز را مطابق ميل خود نمى‏بيند داراى افسردگى شده است، در حالى كه ما نبايد بخاطر اينكه چون به همه آنچه مى‏خواهيم، نرسيديم، از مقدار ممكن آن هم دست برداريم و تسليم شويم. - شخص افسرده با خود فكر مى‏كند كه چرا همه مردم مرا دوست ندارند و حال آنكه اين امر غير ممكنى است و حتّى خدا و جبرئيل هم دشمن دارند، لذا انسان نبايد توقّع داشته باشد كه همه او را دوست بدارند. - شخص افسرده گمان مى‏كند كه همه مردم بد هستند، در صورتى‏كه چنين نيست و خداوند به فرشتگانى كه اين توهّم را داشتند پاسخ داد. - شخص افسرده گمان مى‏كند كه همه ناگوارى‏ها از بيرون وجود اوست، در حاليكه عمده تلخى‏ها عكس‏العمل و پاسخ خصلت‏ها و كردارهاى خود ماست. - شخص مضطرب از شروع در كارها نگران است و احساس ترس و تنهايى مى‏كند. حضرت على‏عليه السلام براى رفع اين حالت مى‏فرمايد: «اذاخفت من شى‏ءٍ فقع فيه»(162) از هر چه مى‏ترسى خود را در آن بيانداز كه ترس هر چيز بيش از خود آن است. - شخص مضطرب نگران آنست كه آينده چه خواهد شد. اين حالت را مى‏توان با توكّل بر خدا و پشتكار درمان كرد. - چون در بعضى كارها ناكام شده است، نگران است كه شايد در تمام امور به اين سرنوشت مبتلا شود. - چون بر افراد وقدرت‏هاى ناپايدار تكيه دارد، با تزلزل آنها دچار اضطراب مى‏شود. - و خلاصه امورى همچون عدم قدردانى مردم از زحمات آنها، گناه، ترس از مرگ تلقين‏هاى خانواده به اينكه نمى‏دانى و نمى‏توانى، قضاوت‏هاى عجولانه، توقّعات نابجا و تصوّرات غلط، علت بسيارى از افسردگى‏ها و اضطراب‏ها مى‏باشد كه با ياد خدا و قدرت و عفو و لطف او مى‏توان آنها را به آرامش و شادابى مبدل ساخت. تفسير آيه «الّذين آمنوا و تطمئنّ قلوبهم بذكر اللَّه» را در روز 14 خرداد 73 در همدان مى‏نويسم، زيرا بمناسبت پنجمين سالگرد رحلت امام خمينى (ره) براى سخنرانى آمده‏ام. كسى‏كه در پايان وصيّت‏نامه بسيار مهم خود مى‏فرمايد: «من با دلى آرام و قلبى مطمئن و ضميرى شاد و روحى اميدوار به فضل الهى از خدمت شما مرخص مى‏شوم.» _________________________________ 150) طه، 14. 151) هود، 37. 152) انفال، 2. 153) زمر، 23. 154) طه، 124. 155) زلزال، 7. 156) هود، 119. 157) فجر، 14. 158) اعلى، 17. 159) بقره، 124. 160) بقره، 261. 161) بقره، 195. 162) بحار، ج 71، ص 362. ----------------------------------------------- پيام ها 1- نشانه انابه واقعى، ايمان و اطمينان به خداست. «من اناب، الذين امنوا ...» 2- ايمان بدون اطمينان قلبى، كامل و كارساز نيست. «امنوا وتطمئن قلوبهم» 3- ياد خدا با زبان كفايت نمى‏كند، اطمينان قلبى هم مى‏خواهد. «تطمئن قلوبهم بذكر اللَّه» 4- تنها ياد خدا، مايه‏ى آرامش دل مى‏شود. «بذكر اللَّه تطمئن القلوب» امروزه دارندگان زر و زور و تزوير بسيارند ولى از آرامش لازم خبرى نيست.